1972 : OD017723_CD0928_15c1

Liomsa é seo anocht. Is muar mór a an radharc a raibh d’fhilí sa tír seo tráth i gcomórtas le tíortha eile. Ní hanamh hannamh chuige a bhíoch bhíodh comórtaisí comórtais aiges ag na filí céanna dánta a ag d’iarraig iarraidh a chéile shárú nú nó air ar mhaithe le duais a ghnóthú go minic. A Ag caighnt caint air ar chomórtas dá leithéid sin a bheig bheidh Seán Ó Súilleabháin ó Uíbh Ráthach, fear atá ag obair le Coimisiúin Béaloideasa Béaloidis Éireann le tamal tamall maith anois. Tuireamh Mhac Fhínín Dhubh. B’é Ba é sin an taoiseach deireanach Gaelach a bhí i dTuath Ó Siosta. Fuaireathas Fuarthas marbh é tar éis dul air ar cuairt bauta babhta agus tá auras amhras ó shin aun ann an marú feaultach fealltach é nú nó nárbh ea. Bhí ardshochraid aige, cuid mhuar mhór air ar mhuin capall agus cuid níos mó fós a ag coisíocht. Nuair a bhí scaeb scaob curtha air, dh’fhógair d’fhógair a dhriofúir dheirfiúr deich de bpúint bpuint mar dhuais don gcaoine gcaoineadh ab fheár fhearr a cúmfaí chumfaí air. Cúigear a bhí istig istigh air ar a an gcomórtas. Túrhaig Tabharfaidh Seán léargas díbh ar mhíreanna dá ch__, dá gcuid filíochta san. sin.

San aum am atá caite do bhí a lán filí sa tír seo agus ba ghnáthach ghnách leó, leo, cuid acu, a ag bheith a ag taisteal ó áit go háit agus ba mhinic a thugaidís cuaird cuairt air ar a chéile agus chuirhidís chuirfidís iad féin in aithne don bhfile eile tré trí raun rann nú nó véarsa a rá agus ansan ansin do fhreagara__, do fhreagróch fhreagródh an file eile é a ag fáilthiú fáiltiú roimis roimhe nú nó b'fhéidir go mbeach mbeadh dothall doicheall aige roimis, roimhe, uaireanta. Rana Ranna beaga iad san sin ach, eh, níor mhinic comórtas filíochta ar siúl idir filí. Is é sin, dánta fada á chuma chumadh acu a ag freagairt a chéile, nú nó dánta á chuma chumadh acu chun duais a bhuint bhaint amach agus ba mhath mhaith liomsa tagairt do... comórtas filíochta mar sin a tharla sa bhliain a míle ocht gcéad is a nae, naoi, sin breis agus céad goile go leith bliain ó shin. Im I mo próiste pharóiste féin i dTuath Ó Siosta i ndeisceart Chiarraí an uair sin do bhí taoiseach Gaelach go a dtugaidís Mac Fínín Dubh air. Sylvester Ó Súilleabháin ab ainm do dó agus b’é ba é an taoiseach Gaelach deireanach a bhí sa cheauntar cheantar san sin é. Eh bhí na daoine ar ndó ndóigh féna faoina cheanas cheannas aun ann ach deirtear gur duine ana-mhath an-mhaith é agus ar nós taoisig taoisigh eile dá shaghas, tá sé ráite ina thaebh thaobh go raibh sé do de phribhléid aige triúir a thúirt thabhairt saer saor ón gcroich gcroch gach bliain. Tá san sin ráite i dtaebh dtaobh taoiseach eile chó chomh maith, ach pé scéal é, bhí ana-mheas an-mheas air ar fad air ar a an dtaoiseach so, seo, Mac Fínín Dubh, agus do bhí driofúr deirfiúr do dó darbh ainm di Lucy. Bhí sí pósta i Ráth Chathail in aice le Ráth Gaela Caola i gCúntae gContae Luimine Luimnigh agus sa bhliain sin, bliain a míle och ocht gcéad is a nae, naoi, chuaig chuaigh sé air ar cuaird chuaithe chuici agus pé ní do a thárla, tharla, fuarathas fuarthas marbh air ar a an mbóthar tráthnóna é tar éis titim dá chapall. Bhí auras amhras gurb aumhlaig amhlaidh a leagamh leagadh go feaultach fealltach é ach, pé acu é sin a thárla tharla nú nó nárbh é, maraíomh maraíodh é, agus tugamh tugadh a chorp abhaile an bóthar fada sin ar fad, breis agus céad míle do de bhóthar ó Chúntae Chontae Luimine Luimnigh go dtí Cíl Cill Macalóg, Mo Cheallóg, an teaumpal teampall dúchais i dTú dTuath Ó Siosta agus deirtear gur sochraid ana-mhuar an-mhór ar fad ab ea í ní ná... nach... ní nách nach úna. ionadh. Daoine ar mhuin capal capall agus na céadta nú nó b'fhéidir na mílthe mílte duine a ag siúl ach nuair a bhí sé curtha... do... an driofúir deirfiúr do, dó, a bhí i Ráth Chathail i gCúntae gContae Luimine, Luimnigh, Lucy de Brún, d’fhógair sí go dtúireach dtabharfadh sí de deich bpúint bpuint mar dhúis dhuais don bhfile is feár fearr a chúmthach chumfadh mairine marbhna nú nó caoine caoineadh nú nó tuireamh i gcuíne gcuimhne air ar a dhriotháir, dheartháir, air ar a driotháir deartháir Mac Fínín Dubh, agus do chuir cúg... cúigear isteach air ar a an gcomórtas san. sin. Duine acu ab ea Séamus Ó Caoinleabháin fíodóir as an gceauntar gceantar san sin i gCúntae gContae Luimine Luimnigh agus eisean a bhuaig bhuaigh na de deich bpúint bpuint agus túirhe tabharfaidh sibh fé faoi ndeara deara insna sna véarsaí fánacha thaul thall is abhus a déarha déarfaidh mé anis anois go mbíoch mbíodh ceangal idir deire deireadh gach véarsa sa mhairine mharbhna agus tosach an chéad véarsa eile chun gomb gurbh fhusa cuíneamh cuimhneamh air. Mar seo a dúirt Séamas Ó Caoinleabháin: ‘Is doilbh an sceól sceol i gClár Fóla Fodhla choíche, Ceaun Ceann cosnaimh cosanta na dtreón dtreon ar feó feo fé faoi lia agaibh Mac Fínín Dubh cróga, dóir#? na mílthe, mílte, I gCíl gCill Macalóg Mo Cheallóg mo lá bróin sínte, Sínte san uaig uaigh mo nuar-sa an Phoenix. An rí-bhile buach d’fhuil uaibhrig uaibhrigh eibhribh#? An priúnsa prionsa greanuaim# greannuaim# dob ab uaisle tréithe, a thugach thugadh na sluaite ó chruaibhreith chruabhreith saer saor leis, Leis saer saor chun baile do thairingeach Gael boc #?, Do bhíoch bhíodh daer daor fé faoi ghlasaibh ghlasa aig ag Danair le céasa, céasadh, Le feaus feabhas a phearsan dob ab eagal leó leo sméide, sméideadh, Air Ar an gcreauire gcreabhaire greannamhar greannmhar ceanasach ceannasach léadmhar. léidmheach. Ba léadmhar léidmheach an priúnsa prionsa é i dtriúchaibh Éireann, Mac Fínín clúil clúúil de phlúr na féile, León Leon soilibhir soilbhir súch súmhar gaisce Shliabh Éachtach, Póirse ar leasa, ar leatha, leathadh, gan glasa, gan iamh ar thrúnc. thrunc. Ba ghreaun ghreann led le do cháirde chairde do mhaireach mhairfeadh in iarthar Mún, Mumhan, Do gháire leathan a mharcaig mharcaigh na gcliar mo chú." chumha." Agus mar sin a lean Diarmuid Diarmaid de. Ansan Ansin file eile do a chuir isteach air ar a an gcomórtas, file do de mhuíntir mhuintir Shúilleabháin, Fínín Paidhin Ó Súilleabháin as ceauntar ceantar Neidín in aice le Cíl Cill Garbhán, agus dhin rinne sé dán ana-mhath an-mhaith ar fad. Do mhol sé muíntir muintir Shúilleabháin ar dtúis sa dán, eh Eochaí Eochaidh Ó Súilleabháin, an sínsear, sinsear, an duine sínsearach sinsearach gur díobh an draum dream sin, Dónal Domhnal Caum Cam Ó Súilleabháin a throid aig ag Dún Buí, Eoghan Rú, Rua, ní hé an file ach taoiseach eile, agus ansan ansin Mac Fínín Dubh. ‘Bár ‘Barr féile aig ag Eochaí,’ Eochaidh,’ adúirt dúirt sé, ‘bár ‘barr cosnaimh cosanta aig ag Dónal Caum, Cam, Eoghan Rú Rua le heachaibh dúithig dúiche Fhionn Bara Barra fé faoi thrí aig ag a an ndraum. ndroim. Cóireamh Comhaireamh ceathar ceathair atá feasta gan bhréag agaibh, Bár Barr scéithe do lagaibh de dheascaibh dheasca Mhic Fínín Duibh. Is dubh an cás don bhás nár threascair míoltha, míolta, Nú Nó nár chuir ár ar ál na Sacsan Sasanach géaramh#? Thar ceaun ceann sláinte Áráib dúithig #? a mhairibh mharaigh choíche, Ár bplaunda bplanda tlá tláith ba bhreá bhreátha agus ár bposta bpost tíre. Tá an tír gan posta dá bochtaibh i ndlí cúirte, Do dhéanach dhéanfadh plé air ar a an gceasna nú nó do ghlanach ghlanfadh an tslí rúmpa, rompa, Níl aen aon do bhrafaig bhraithfidh an easpa ná aen aon ní cúnta, Ó tá an péarla i dtaisce fé faoi ghlasaibh na liag ndúnta, Is dúnta atá an sael saol go léir is is trua an Doirín,’ is ansan ansin a bhí cónaí air ar Mhac Fínín Dubh, ‘Agus is trua go léir an aesbhean aosbhean uasal Aoíeal,’ Aoibheall,’ a mháthair, ‘Do ‘A thug cú cumha na ina cléibh don phéarla agus luasca luascadh ar cín, cích, Air Ar a thuama ag éamh ar a haenmhac haonmhac uasal chaoin. Ba chaoin a theanga ba phearsanta cúmtha cumtha séimh, bhí gnúis an aingil go seasamhach seasmhach dlúth ina scéimh, Mar a bhís bhí tú i ngradam mar thalamh-mhac dhá rí i réim Is a rí na bhfeart cuirse a thearc it i do áitreabh féin, It I do áitreabh féin cuirse é fé faoi chriostal cróineach, coróineach, Go hómrach péarlach réalthach réaltach aoibhinn óra, órga, Fé Faoi bhínn bhinn scéithe a ag séide séideadh do chaoinghlóire, Is a Thríonóid Naefa Naofa éist le mo ghuí glórtha, Glóire don athair do mhachnaimh mhachnaigh ar dtús in Aen, Aon, Glóire don phearsain do a cheannaig cheannaigh ár gcúis i bpéin, Glóire don Ola-sprid Ollsprid bheanaithe bheannaithe is plúrach méin, Sin an triúir i bpearsain a chuir scamail scamaill agus cú cumha air ar an ngréin." Níl do chúntas chuntas againn air ar a gcomúrtas gcomórtas filíochta san sin idir an cúigear filí ach amháin gur, go ndeighig ndeachaigh na filí go léir go dtí Ráth Chathail agus gur i dtig dteach eh, Lucy de Brún, sin driofúir deirfiúr do de Mhac Fínín Dubh, gur ina tig teach sin a héisteabh héistíodh leis na filí ag aithris a gcuid filíochta agus gur bronamh bronnadh an duais ar Shéamus Shéamas Ó Caoin__, Caoinleabháin. Ar ndó ndóigh ní móide gur scríobh éinne aon duine acu síos a iarratas, Diarmuid na Bolgaí táim cinte, cinnte, Diarmuid Ó Sé ná nach raibh aen aon eólas eolas aige sin air ar scríobh. Is dóha dócha gurb amhlaig amhlaidh a aithris gach duine acu óna chuíne chuimhne amach gur athraig athraigh sé na véarsaí a bhí cúmtha cumtha aige. Eh rud eh... úntsuime ionsuime i dtaebh dtaobh an ceaun ceann sin a dhin rinne Diarmuid, is é sin: "Mh'osna "M'osna tré trí Luimineach, Luimneach, Connacht agus Clár, fé faoi chú chumha is go Corcaig Corcaigh na loingeas go minic go dtéann do sciúird." sciuird." Go mbíoch mbíodh fún fonn ceóil ceoil a ag gabháil leis có chomh math maith agus eh nuair a bhíos... táim fós ag obair ar bhéaloideas i mBleá mBaile Átha Cliath ach do bhí fear againne ag obair in Uíbh Ráthach, Tadhg Ó Murchú, beannacht Dé leis, agus chuir sé síos, eh, leagan de sin agus eh nótaí ceóil ceoil a ag gabháil leis, agus bhí fear eile ag obair lin, linn, Liam de Noraí as Cill Úird Oird i gCúntae gContae Chorcaí. Caileamh Cailleadh é laistig laistigh do de bhliain, beannacht Dé leis, agus d'fhoílsig d'fhoilsigh sé sin eh an tuireamh sin, tuireamh Mhic Fínín Duibh idir fhocail agus ceóil ceoil agus éinne aon duine go mbeach mbeadh suím aige aun, ann, gheoidís gheobhaidís an, an paimpléad paimfléad san go a bhfuil na focail agus an ceól ceol aun. ann. Tá sé le díol aig ag siopa foilseachán rialtais anso anseo i mBleá mBaile Átha Cliath.

Liomsa é seo ar fea feadh ceathrú uaire. Is beag tír air ar daun domhain go raibh oiread céanna filí beaga ínti inti is a bhí in Éirinn nuair a thógann tú daenra daonra na tíre san sin áireamh. Bhí na mílte filí beaga aun ann nár tháinig a gcuid filíochta riamh chun solais ar phár. Mhair a gcuid filíochta mar sin héin, féin, nú nó cuid de ar aen aon nós. Mhair sé ar bheólaibh bheolaibh daoine, a dhin rinne é a sheachada sheachadadh anuas chúinn chugainn ó ghlúin go glúin agus táimid baech buíoch dóibh dá bhár bharr san. sin. Fear is ea Seán Ó Súilleabháin ó Uíbh Ráthach, Ciarraí, athá atá le blianta fada ag obair le Coimisiún Bhéaloideasa Bhéaloidis na hÉireann, fear go a bhfuil árd-eólas ard-eolas aige air ar fhilí agus air ar fhilíocht ár dtíre. Ar Dhiarmuid na Bolgaí Ó Sé ó Thuath Ó Siosta a laurhaig labhróidh Seán libh sa chlár seo. Is é Tuath Ó Siosta próiste paróiste Sheáin héin féin leis. Fear ab ea Diarmuid, trócaire air, go a raibh a chorp creimthe ag na frauncaig francaigh sular thánathas thángthas air aidhmsir aimsir a an droshaeil. drochshaoil. Tamailín Tamaillín ó shin, chnósaig chnuasaigh Seán Ó Súilleabháin a chuid filíochta agus dh’fhaighlse d’fhoilsigh sé é. Déana Déanfaidh sé raidhnt roinnt dá chuid filíocht_ do de chuid filíochta Dhiarmada a dh’aithris aithris díbh daoibh sa chlár seo, file go a bhfuil cuíne cuimhne céad blian bliain air.

Le raidhnt roinnt bhlian bhliain anuas do bhí ana-chomóra an-chomóradh air ar siúl thaul thall is abhus ar fuid fud na tíre air ar chuid do de na filí múra móra a mhair in Éirinn le cúpla céad blian bliain anuas, eh abraim eh Brian Merriman as Cúntae Contae an Chláir, Séamas Daul Dall Mac Cuarta agus Peadar Ó Doibhnín as Cúige Ula, Uladh, filí na Má ansan ansin i gCúntae gContae Luimine Luimnigh agus Raiftearaí san sin Iarthar i gCúntae gContae Mhaí Mhaigh Eo agus Cúntae Contae na Gaillimhe. Ba mhath mhaith an ní é ar ndó, ndóigh, eh cuíne cuimhne na bhfilí sin a chimeád choimeád beó. beo. Tá a lán dá gcuid filíochta foílsithe foilsithe agus is math maith an ní é ach is é atá i gceist agamsa anois ná go raibh againne sa tír seo na céata céadta filí beaga... tugaim oru. orthu. Daoine ná cloisfeá trácht oru orthu i leaur leabhar ná i scríbhinn ach amháin gur mhair a gcuid filíochta beó beo ar bhéalaibh na ndaoine ó bhliain go bliain anuas go dtí ár lá féin. Ba mhath mhaith liom anois cúpla focal a rá i dtaebh dtaobh duine mar sin, file beag, tugaimís tugaimis air, Diarmuid Ó Sé na Bolgaí a mhair i ndeisceart Chúntae Chontae Chiarraí im i mo próiste paróiste féin, Tuath Ó Siosta. Fuair sé bás agus é ina sheanduine bliain an Ghorta. Fuair sé bás don den ocras agus deireach deireadh na seandaoine, an fear bocht, go raibh a chorp creimthe aig ag na frauncaig francaigh nuair a fuaireadar marbh é istig istigh ina thig theach féin agus é ina aenar. aonar. Tuairim agus dathad daichead bliain ó shin do chuas chuaigh mé féin tímpeal timpeall mo phróiste pharóiste agus bhailíos bhailigh mé an méid fhéatainn fhéadfainn a fháil dá chuid filíochta sin agus do de fhilíocht filí eile a bhí sa phróiste pharóiste féin ina dhiaig dhiaidh sin agus chuireas chuir mé le chéile iad agus cuireamh cuireadh amach ina leabhar iad, Diarmuid na Bolgaí agus a chórsain. chomharsain. Ba mhath mhaith liom cúpla saumpla sampla dá chuid filíochta a aithris anis anois mar dár liomsa gur file math maith dob ab ea é agus a chórtha chomhartha san sin gur choinig choinnigh na daoine an fhilíocht sin beó beo ar feag feadh céad bliain anuas ó bhéal go béal. Uair amháin do bhí a bhean a ag fáil bháis agus chuaig chuaigh Diarmuid go dtí tig teach a an tsagairt, eh, ag iarraig iarraidh a an tsagairt go gcuirheach gcuirfeadh sé ola an bháis uírthi uirthi agus nuair d’oscail an sagart an doras mar seo do lauir labhair Diarmuid: "Do shiúilíos shiúl mé treasna trasna gach baile ó Dhroíng Dhroing inniubh,’ inniu,’ adúirt dúirt sé, ‘A ‘Ag trial triall air ar an eaglais mbeannaithe préamh fréamh an chirt, A Ag siúl abhaile atá mo sheanabhean sheanbhean chríonna anis, anois, Is cuir cur séala beanaithe beannaithe an anama ó Chríost uírthi, uirthi, sea do chuaig chuaigh an sagart agus chuir sé an ola dhéanach air ar an seanabhean, seanbhean, agus ansan ansin do ghabh ghaibh Diarmuid baechas buíochas leis. Fáilthe Fáilte is dathad, daichead, adúirt dúirt sé, roim roimh shagart na gcaoinlaurtha, gcaoinlabhartha, de do bha__, de do rás na bhfear a rith ó shleasaibh shleasa na mbínn mbinn leauna#?, leamhna#?, Mar a ghnáthach ghnách lastar dá gcaitheamh agus saíl saill raurmhairt, ramharmhairt, Agus cách dá dtreascairt go tapaig tapa le fíon Frauncach. Francach. Tá grásta an athar,’ adúirt dúirt sé, ‘ar lasa lasadh id i do chroí ceaunsa, ceansa, Le grá do lagaibh is tú á dteagasc le dlí an teaumpail, teampaill, Go brách faid fad a mhairheam mhairfimid nár nára scaram scaraimid leis an bhfíorphlaunda, bhfíorphlanda, Nár fhág mo sheanabhean sheanbhean chneasta fé faoi dhlí an aunsprid.’ ainsprid.’ Bhí an creideamh go daingean ar fad i gcroí Dhiarmada agus dhin rinne sé dán diaga ana-dheas an-deas ar fad go a bhfuil ‘Oifig Seacht Lá na Seachtaine’ mar theideal air agus bhíoch bhíodh sé mar phaidir aig ag na seandaoine a bhí suas agus mé féin óg. Mar seo a dúirt sé: ‘A Mhaighdean mhauil mhodhúil tú gan daut dabht do a thug solas don tsael, tsaol, Do bhrostaig bhrostaigh an chauir chabhair do thau thogha na flaithis ó phréamh fhréamh Fé Feibh mar bhronais bhronn tú don daun domhan mar thaurthas thabhartas firt ar Mac Dé, In oifig an Daunaig Domhnaigh cauraig cabhraigh lin linn lá an tslé tsléibhe #?, A Mhaighdean tsuairc gur buamh buadh leat flaitheas na naemh, naomh, Agus d'fhulaing gan ghruaim an t-uan do chroithig chruthaigh gach n-aen, Fé Feibh mar a airis d’airigh tú go cruaig crua an uaig uaigh gur ar leagamh leagadh do lae, lao, In oifig an Luain go mbuairse mbua tusa sine sinne do thréad, A Mhaighdean mhánla, a mháthair chneasta an Aenmhic d’fhuilig d’fhulaing an pháis le grá don chine daena, daonna, Do a cheannaig cheannaigh sliocht Ádhaimh lá na Croise Naefa, Naofa, In oifig na Márta slánaig slánaigh sin sinn in aenacht, éineacht, A Mhaighdean déidmhion ná taebhaig taobhaigh an fuath do neach, Is go bhfuil na haspail go léir d'aenmhaoin d'aonmhaoin stuama leat, Ó chuireadar béarfíl? béarfíl#? daershnaím daorshnaidhm cruaig crua ar do mhac, In oifig na Céadaoine saer saor sin sinn suas ar Neamh, A Mhuire na rínrosc, righinrosc, ó is fíor gur traochamh traochadh tu, thú, A screadaig screadaigh is a ag caoine caoineadh ó chroí is Mac Dé air ar a an gcrois, Fé Feibh mar leagamh leagadh chút chugat Íosa sínte tréith it i do ucht, In oifig na Dárdaoine Déardaoine scaoil ó dhaera dhaoradh sin, sinn, A Mhaighdean bhín bhinn gur ar líon gach mogal mogall dod de do bhláth, Agus agus a bhfuilid bhfuil siad do de rithe shéadmhaoin is a dtortha dtorthaí ina lámhaibh, Screadaim arís ar Chríost a fhuilig fhulaing a an pháis, Agus in oifig na hAoine go líona sé sine sinne de ghrá, A Mhaighdean bheanaithe bheannaithe gur ar shealbhaig shealbhaigh Críost it i do ucht, Is gur chlos do lucht fartha fairthe na haingil á insint sin, Gur é cosaint an pheacaig pheacaigh le neafais do nís rinne tú gach coir In oifig an tSatharain tSathairn seasaimh seas an dlí ar ár son." Sin dán ana-dheas an-deas dár liomsa lán do de chreidimh agus do de dhiagacht. Anois ba mhath mhaith liom trácht air ar lá saoire eaglaise a bhíoch bhíodh fadó anso anseo in Éirinn go a mbíoch sé d’fhiachaibh air ar na daoine dul go dtí an tAifreann an lá san, lá saoire é ná nach fuil a thuile thuilleadh againn. Sé Is é an ainm a bhíoch bhíodh aig ag na daoine air ná Lá ’le Fhéile Muire na gCoinneal sa Teaumpal, Teampall, an dara lá do de Mhí na Feaura Feabhra gach aen aon bhliain, agus go dtí bliain a míle, eh go dtí bliain a míle och ocht gcéad agus fiche cúig do bhíoch bhíodh air ar na daoine dul go dtí an tAifreann Lá ’le fhéile Muire na gCoinneal sa Teaumpal Teampall ach ansin d'fhógair an Eaglais ná nach beach beadh sé ina lá saoire Eaglaise feasta agus ar ndó ndóigh tháinig an scéal sin go hÉirinn agus tháinig sé go Tuath Ó Siosta i ndeisceart Chiarraí chó chomh maith le háit agus is dócha gur fhógair an sagart ón althóir altóir ná nach beach beadh an lá san sin ina lá saoire Eaglaise feasta, ach Diarmuid Ó Sé an file, seans ná nach raibh sé air ar an Aifreann an lá san sin nú nó gur dhin ndearna sé dearúd dearmad air mar nuair a tháinig Lá ’le fhéile Muire na gCoinneal sa Teaumpal Teampall an bhliain dár gciúnn, gcionn, d’eidhrig d’éirigh sé go moch ar maidin, d’ullmhaig d’ullmhaigh sé é féin i gcóir gcomhair an Aifrinn agus siúd leis chun bóthair, agus b’é ba é an chéad rud a chnoic chonaic sé ar air an mbóthar ná mitheal meitheal istig istigh i ngort aig ag an sagart agus iad a ag déanamh branair agus b’úna b’ionadh leis ar ndó ndóigh go mbeach mbeadh fir ag obair an lá san sin agus do mhínig mhínigh na fir do dó ná nach raibh sé ina lá saoire Eaglaise a thuile thuilleadh ach ní ghéilheach ghéillfeadh Diarmuid, eh má bhí an scéal amhlaig, amhlaidh, gurb é an sagart an chéad duine go mbeach mbeadh mitheal meitheal aige an lá san sin agus dúirt sé ‘Ní rór rómhar ná grafa do a bhíoch bhíodh againn sa tseaunreacht tseanreacht ná branar gan auras amhras ar eagla an gháig, ghá, an lá úd go baisteamh baisteadh an leanbh sa teaumpal teampall do shíl shil air ar an gcraun gcrann sin agus d’fhuilig d’fhulaing an pháis, a Bhauraíon Bhanríon na bhFlaitheas’ ar sisean seisean ‘ná hagair aen aon scaura scanradh mar tá naoimh agus aingil it i do aice go ceaunsa ceansa agus na soílse soilse acu ar lasa lasadh le haiteal haiteall dod do do ghauin ghamhain gheal agus breitheamh an Aunchirt Ainchirt a ag dalla dalladh na nÁrd.’ nArd.’ Dúirt sé é sin air ar a an mbóthar agus ansan ansin ina dhiaig dhiaidh sin chuir an sagart mileán milleán air nuair a chuala sé an véarsa a dhin rinne sé agus d’eidhrig d’éirigh aighneas eatara eatarthu agus chúm chum Diarmuid dán ana-fhada an-fhada a raibh dhá véarsa dhéag air ar fhichid aun ann i gcoinnibh an tsagairt agus thug sé an Bíobla agus an creideamh air ar fad isteach aun. ann. Seo saumpla sampla do cheaun cheann dos de na véarsaí: "Ó a mhuise a dhuine" adúirt dúirt sé leis an sagart, "cad a dhéanhair dhéanfaidh tú led le do shaelacht, shaolacht, Led Le do spóilíní méithe is led le do chapailibh chapallaibh ráis, Agus ná nach fuil ionatsa ach easna don chré ghluin, ghlain, Mar gheaul gheall ar an ngae nga sin a thagann ód ó do bhráid, Ná Nach smaoiníonn tú it i do aigne ar bheatha na naemh naomh ngeal, Do A mhaireach mhaireadh ar air chaelchuid chaolchuid agus do a cholach chodlaíodh go a sámh, Agus go a raibh múrán mórán ina mbeathaig mbeathaidh ar maidin inné againn, d'fhág slán aig ag an sael saol so seo is ná nach fíllhig fillfidh go brách." Agus ansan ansin nuair a bhí an dán fada ar fad cúmtha cumtha aige agus é a ag dul ó bhéal go béal i measc na ndaoine, tháinig athaireachas aithreachas ar Dhiarmuid toisc a dhéine a bhí sé air ar an sagart agus dúirt sé sa véarsa dheireanach: "A Mhichíl na nAingeal" ar seisean, "ná hagair mo ghníortha, ghníomhartha, Is gur tiú tiubha iad le hínsint hinsint ná gainimh na trá, Agus rile rilleadh na teangan teanga a mhaitheamh ó chroí dhom, Ó leathas leath mé mo líonta ró-fhairsin ró-fhairsing air ar chách Ar eagla an pheaca túir tabhair aire go bín binn dom, Na scamail scamaill seo a scaoile scaoileadh do m'anam go brách, Is a Bhauraíon Bhanríon na bhFlaitheas, din déan eólas eolas na slí dhom, Mar is fém faoi mo shúile atá an bíoma is ná nach feicim na hÁird." hAird." Do bhí a lán rana ranna beaga ar ndó ndóigh i mbéalaibh na ndaoine a ag dúirt Diarmuid ó aum am go haum ham agus iad ana-dheas an-deas ar fad dar liomsa. Agus é a ag dul in aois bhí an radharc a ag teip air agus d'fhiarhaig d'fhiafraigh duine éigin de lá conas a bhí an radharc aige. "Bhíos-sa" "Bhí mise" ar seisean, "agus chuirhinn chuirfinn ribe go cliste sa tsnáthaid chael chaol do chífinn fheicfinn go fruist fuirist é an fiolar iolar go hárd hard sa spéir, do mharaín mharaínn lem le mo ghunna an druide druid is an creaur creabhar breá méith agus anois n’fhicim ní fheicim an duine im i mo choinnibh ná scáil na ré." Agus an véarsa beag deireanach a déarhad déarfaidh mé anois ná lá gur fhiarhaig fhiafraigh duine éigin de cad é an aois a bhí aige. "Trí shael shaol is iad is eól eol dom do chuala fós" ar seisean, "sael "saol éadrom aerach im i mo buachaill óg, sael saol léanmhar céasta a ag beathú scuaine óig, agus an sael saol déanach so seo im i mo aonar a ag siúl na ród".