1974 : OD016950_CD0135_23

Cá saelaíoch saolaíodh tu tú héin? féin?

Do saelaíog saolaíodh mé tímpeall timpeall leath slí idir Baile Bhúirne Bhuirne agus Béal Átha an Ghaerthaig. Ghaorthaidh.

Cén ainm t-ainm a thugann siad ar an áit sin?

Eh Doire an Aenaig. Aonaigh.

Doire an Aenaig, Aonaigh, chuala caighnt caint thairis.

I bPróiste bParóiste Uíbh Uí Laeghaire. Laoghaire.

Tuigim.

Lasteas, Laisteas, lasteas laisteas do Au Abhainn na Toinne.

Au Abhainn na Toine? Toinne?

Sea.

Bhfuil mórán blianta ó shin ansan ansin nú ceist míbhéasach é sin a chuir chur ort? A

bhuel ní hea in ae aon chor. Do rugag rugadh mi mé le... do rugag rugadh mi mé i mbliain och ocht gcéad déag agus a nócha, an ceathrú lá do de mhí Mitheamh Meitheamh an Fhóir, Fhómhair, an bhliain sin.

Tuigim ambaist, mar sin eh Mí Mheán Fhóir Fhómhair seo chúinn, chugainn, nó Mí Dheire Dheireadh Fó__, Meán Fhóir Fhómhair is ea?....

....Meán Fhóir....

....seo chúinn chugainn be beidh tú ochtó 's is a ceathair ab ea? Cheithre Ceithre bliana déag, nú cheithre ceithre bliana agus cheithre ceithre fichid.

Sin é díreach é.

Sea. Conas a bhí an áit sin anois nuair bhís bhí tú héin féin ag eighrí éirí suas a Aodh?

Bhuel nuair a bhíos bhí mé a ag dul ar scoil aun ann ní raibh aen aon chead in ae aon chor Ghaelaing Ghaeilge a mhúine mhúineadh agus ní raibh aen aon leaur leabhar Gaelainge Gaeilge aun ann ná aen aon ní dá shaghas ach do bhí múinteoir aun, ann, múinteoir darbh ainm Seán Ó Súilleabháin agus do bhí sé ana-Ghaelach an-Ghaelach agus do thug sé cead dósa domsa pé scéal é teacht in éineacht leis féin isteach air ar scoil sara sula dtagach dtagadh na sclárthaí scoláirí isteach agus do bhímís bhímis a lé léamh leaur leabhar lé le chéile agus ag caighnt caint agus a ag cuir cur síos ar eh an Conra Conradh agus mar sin de agus do chuas chuaigh mé siar ansan ansin go Béal Átha an Ghaerthaig, Ghaorthaidh, an chéad bhliain do chuireag cuireadh Cláiste Coláiste na Mún Mumhan ar bun.

An rauis raibh tú ar scoil i Cláiste, Coláiste, gCláiste gColáiste na Mún?.... Mumhan?.... Bhíos Bhí mé bh__ bhíos bhí mé bh__ bhí... bhíos!

Ní raus raibh mé ach cheithre ceithre bhliana déag an uair sin. Bhíos Bhí mé im, i mo, bhíos bhí mé a ag dul ar scoil e... ar an scoil náisiúnta ach eh do chuas chuaigh mé siar ansan ansin agus do chaitheas chaith mé mí aun ann nuair a cuireag cuireadh an cláiste choláiste ar bun an chéad bhliain i mbliain a nae naoi déag, nae naoi gcéad déag agus a ceathair.

Tuigim ambaist.

Agus b'é ba é an Dochtúir Ó Dála Dálaigh a bhí i gceannas e... an chláiste choláiste an uair sin agus bhí fear agus bhí Feargas Fingbhéil as Luimine Luimnigh bhí sé aun ann mar ollamh agus Diarmuid Ó Laeghaire, Laoghaire, sin gael gaol don Athair Peadar agus eh Eibhlín Ní Chróinín a bhí ina múinteoir eh Gaelainge, Gaeilge, múinteoir eh i gCíl gCill Choinge. Choinnigh. Tá siad go léir ar slí na fíringe fírinne anois.

Bhí Gaelain Gaeilge an ann tímpeall timpeall Uí Laeghaire Laoghaire ar fad an uair sin ná raibh?

Ó bhí Gaelaing Gaeilge is gach aen aon tig teach aun ann agus eh gan aen aon daut dabht do bhailíoch, bhailíodh, agus sin mar a mhair an teanga sa cheauntar cheantar sin, mar do bhailídís isteach a ag scoraíocht chun a chéile agus do bhíoch bhíodh scéaltha scéalta fiannaíochta agus amhráin agus ríncí rincí agus mar sin de ar siúl go dtí b'fhéidir a haen haon dhéag istoíche agus do bhaileó_..., bhaileo_..., do míoch imíodh na... don don do do mídís imídís abhaile ansan ansin ach b'in, ba sin, b'in ba sin é an chuma do a mhair an teanga sa cheauntar cheantar san, sin, ach bhí daoine óga ansan ansin nuair a tháinig an óige agus an scoil, Béarla a bhíoch bhíodh ar siúl acu san sin agus gan aen aon auras amhras do dhin rinne a muíntir muintir sa bhaile do chauraíodar chabhraíodar leó leo nuair a bhí oideachas éigin le fáil acu, rud ná raibh a fáil acu na dteangain dteanga féinig.

Tuigim.

Mm.

Bhíomair Bhíomar a ag caighnt caint ansan ansin arabhú arbhú inné is dó dóigh liom, da_ deireas deir tú liom go léitaí léití an Freeman's Journal insa sa cheauntar cheantar san sin agus tú thú ana-bheag.... an-bheag....

....Bhuel ____ bhí aen aon fhear amháin aun ann do léach léadh é agus do chuireach chuireadh sé do bhíoch, bhíodh, do bhíoch bhíodh daoine muíntir muintir na háite istig istigh muíntir muintir a bhaile ach do léach léadh sé siúd é agus do mhíníoch mhíníodh sé cad a bhíoch bhíodh aun ann i nGaelaing nGaeilge dos do na, dos do na córsain comharsana do a bhí istig istigh eh eh ag éisteacht leis. Ní thuicidís thuigfidís an scéal fé feibh mar a bhí sé curtha síos i mBéarla ach do mhíníoch mhíníodh sé sin dóibh é agus bhíoch bhíodh an scéal acu agus eh.

Bhíoch Bhíodh sé ag léamh mar sin is ag aistriú ag an aum am chéanna?

Bhí sé. Bhíoch Bhíodh sé a ag léamh agus a ag aistriú.

Is ea.

Agus do dhineach dhéanadh sé é mar cuíním cuimhním féin air ar eh aen aon líne amháin a bhí i ndeire ndeireadh ehh aiste éigin a bhí sa Freeman's Journal an uair úd agus ní chuíním chuimhním ach air ar aen aon líne amháin de agus 'We believe the Boers will whip the Britishers' agus bhíoch bhíodh an-áthas go léir ar na daoine nuair a chloisfidís a leithéid.

Áthas, is dócha bhí, bhí gan daut. dabht.

Bhí bhí [gáire].

Ní i bhfad uaitse in ae aon chor anois ód ó do cheauntar-so cheantar-sa so seo go raibh cónaí air ar beirt ana-cháiliúil, an-cháiliúil, tá leaur leabhar scríte scríofa mar gheaul gheall orthu, sé is é sin Tailor and Ansty. An raibh aithne agat ar an dtáilliúir bhí?....

....Ó ó [gáire] bhí aithne agam air ach ní raibh aen aon caidreamh agam leis puíng puinn riamh ach eh bhí aithne agam air. Níorbh ón cheauntar cheantar san sin é siúd in ae aon chor. B’ó Ba ó Chíl Chill Gharbháin é is dó dóigh liom i gCúntae gContae Chiarraí.

Sea, phós s-... cliain cliamhain isteach ab ea nú nó rud éigin?

Is dócha gurb ea, tailliúir táilliúir is dócha, táilliúir dob ab ea hé agus is dócha gur chuir sé fé faoi ansúd ansiúd in aice an Ghúgáin. Ghuagáin.

Is ea. A An rauis raibh tú riamh istig istigh sa tig teach aige agus a bhfeacaís bhfaca tú Cornucopia agus na rudaí sin go léir? [Gáire]

Do... do chnoc chonaic mé é is dócha ach níor chuireas chuir mé puíng puínn suíme suime aun. ann. Bhíos Bhí mé óg is dócha nuair a chnoc chonaic mé é sin agus ní chuireas chuir mé mórán suime aun ann ach bhí sé aun ann agus eh gan aen aon daut dabht bhí sé deasbhéalach deisbhéalach go math. maith.

Is dócha é. Conas a bhí sé ar Ghaelain? Ghaeilge?

A ní raibh sí ró-mhath rómhaith aige. Bhí, bhí an teanga aige ach ní raibh sí, ní raibh mar níor ní ní níor ní dó dóigh liom an uair úd go laurtaí labhraítí go coitianta i gCíl gCill Garbháin in ae aon chor istig istigh insa...

Ab ea.

In aice na háite sin.

Is dócha go feár fearr a bhí sí aige ag Ansty mar sin.

Ó bhí sí aig ag Ansty go seoig seoigh ar fad.

Is ea.

Bhuel bhí sí acu araen araon is dócha ach ní raibh sé siúd chó chomh líofa agus a bhí sé lena chuid Béarla [gáire]....

Lena chuid Béarla, is ea. Cogar chuais chuaigh tú go dtí Cláiste Coláiste na Mún. Mumhan. Cad a dhinis rinne tú ina dhiaig dhiaidh sin?

Bhuel do chuas chuaigh mé aun ann arís i mbliain a nae naoi gcéad déag is a sé agus fuaras fuair mé teastas múinteora aun. ann.

Timire Gaelaine? Gaeilge?

Is ea agus do chuas chuaigh mé ag múine múineadh na teangan teanga agus do bhíos bhí mé a a em... ag múine múineadh i gcraecha gcraobhacha an Chonartha i gCorcaig gCorcaigh eh bhuel ar dtúis dtús i gCairbre agus eh ina dhia dhiaidh san sin i Mainistir Fhear Maí agus ina dhia dhiaidh san sin aríst arís do chuas chuaigh mé síos go Cúntae Contae an Chláir go Cláiste Coláiste Uí Chauraí Chomhraí nuair a chuir Neilí Ní Bhriain an chláiste choláiste ar bun i mbliain a nae naoi gcéad déag is a dó dhéag agus d'fhanas d'fhan mé ansúd ansiúd sa chláiste choláiste sin ar feag feadh dhá bhliain, is é sin im chónaí aun. ann. Thagach Thagadh daoine aun ann i rith an ghírig, gheimhridh, an dtuigeann tú, agus do bhí, bhíoch bhíodh craecha craobhacha agam chó chomh math maith thiar i gCíl gCill Bheathach agus eh ar an Móinín agus i gCarraig a Chaubhalthaig Chabhaltaigh féin.

Cén pá a gheóch gheobhadh múinteoir taistil an uair sin a Aodh?

Ó hó, pá muar. mór. [Gáire] Púnt Punt sa tseachtain bhí agam ar dtúis dtús agus bhí an oiread san sin airgid agam ná nach raibh im chumas é a chathamh. chaitheamh.

Bhí sé spártha agat.

Bhí sé spártha!

A Ar gcaithis chaith tú rothar a chneach cheannach chun? [Gáire]

Ó do do, ó do chaitheas, chaith mé, ó bhí... gan an rothar ní dhéanfá an gnó go deo.

Cé mhéid a bhí air ar an rothar?

Bhuel b'fhéidir go raibh trí púnt, nó b'fhéidir nach shin é, ní dó dóigh liom gur ceaun ceann nó nua a cheannaíos cheannaigh mé pé scéal é i dtosach mo shaeil. shaoil.

Ó tuigim.

Ach eh an tarna dara grád mar a déarfá ach do, an dtuigeann tú, an lóistín do do do do bhí agamsa an uair úd cuir cur i gcás nuair a bhíos bhí mé in nDún Mánmhaí. Bhuel ní raibh ach de deich scillinge sa tseachtain le díol agam as an lóistín agus as gach ní eile do a dhéanamh dom chó chomh math maith le, eh le le níochán agus eh cnaipí a chuir chur isteach im léine agus mar sin de.

Tuigim tu.

Agus cliathar, cliathach, cliathar cliathach ar mo stoca... [gáire] agus bhí de deich scillinge eile ná raibh a, ar mo chumas é a chathamh. chaitheamh. Do chimeádach choimeádadh leathchróin leathchoróin an... an... an seana-rothar, seanrothar, nú nó an an bicycle sin ar siúl...

Le chéile, is ea....

i rith, i rith na seachtaine le cheile go math maith agus ní raibh aen aon slí eile ar é a chathamh chaitheamh mara mura raghfá rachfá isteach go tig teach táirne. tábhairne.

Cá rug nae naoi gcéad déag sé déag ort a Aodh?

Hm?

Cá rug nae naoi gcéad déag sé déag ort, cá rauis? rabhais?

Ó bhíos bhí mé a, ó bhíos bhí mé i gCorcaig, gCorcaigh, bhíos bhí mé i gCorcaig. gCorcaigh.

Thar Ar nais ais i gCorcaig? gCorcaigh?

Bhíos Bhí mé i gCorcaig gCorcaigh tré trí chéile... Sa chathair ab ea? Ó sa chathair, an uair sin. Bhíos Bhí mé ach i mbliain a a nae naoi déag ansan ansin an tuigeann tú do... bliain a nae naoi déag tar éis ehh sé déag agus nuair a bhí an touchán toghchán muar mór ar siúl.

Is ea.

Do bhíos bhí mé i mo rúnaí ansan ansin a... an an uair úd air eh Cóirle Comhairle Cheauntar Cheantar Sing Sinn Féin Chorcaí, an fhaid a bhí an touchán toghchán sin ar siúl agus ansan ansin do cuireamh cuireadh Dáil Éireann ar bun ehh ina dhia dhiaidh san sin agus na dhia dhiaidh san sin a tímpeall timpeall trí mhí ina dhia dhiaidh san sin do chuas chuaigh mé go hÁth Luain. Ní raus raibh mé a ag múine múineadh na teangan teanga an uair an uair sin, bhíos bhí mé im fear urrúis.

Tuigim tú, is ea.

Agus do cuireag cuireadh suas go... go....

Cúntae Contae na hIarmhí tu, tú, ag díol polasaíos... polasaithe...

Áth, Áth Luain agus do phósas phós mé sa bhliain sin nae naoi gcéad déag agus a nae naoi déag agus bhíos bhí mé féin is mo bhean i mBl’ mBaile Áth Luain agus em.

Chuais Chuaigh tú ó Uí Laeghaire Laoghaire go Múscraí a ag lorg do bhean ná chuais? chuaigh tú?

Hah?

Dh’fhágais D’fhág tú Uí Laeghaire Laoghaire agus chuais chuaigh tú go Múscraí a ag lorg do bhean.

Ó do chuas chuaigh mé a as eh Baile Bhúirne, e.

Shea Sea

mo bheansa.

Deire Deir tú liom go rauis raibh tú air ar Chóirle Chomhairle Ceauntar Ceantar Shinn Féin i gCorcaig. gCorcaigh.

Do bhíos bhí mé agus eh eh i mBleá' mBaile Átha Cliath.

Ach cad a bhí le déanamh agat abair?

Feachtas feachtas taucháin toghcháin na bliana san nae naoi gcéad déag nae naoi déag ab ea?.... Feacht__ feachtas taucháin, toghcháin, b'ea, is ea. Bhíos Bhí mé i mo, im rúnaí, bhíos bhí mé istig istigh san oifig aun ann agus eh a stiúrú stiúradh na, an ehh, lucht an taucháin, toghcháin, an dtuigeann tú agus eh túirt tabhairt cúnaimh dóibh agus ag ínsint insint dóibh cá mbeach mbeadh cruingithe cruinnithe agus eh conas a gheoidís gheobhaidís chun guthanna a thúirt thabhairt agus mar sin de.

Is ea.

Shea.

Cé hiad na hiarrthóirí a bhí an uair sin aun? ann? Is dócha nach ceist ba cheart dom a chuir chur ar ae aon chuma már mar thá’s tá a fhios a, thá’s tá a fhios aig ag an sael saol cé hiad héin... féin...

Óóó seo ó, Lia__ Liam de Róiste agus eh... agus eh nú an Breathnach, J.J. Welch agus do toghag toghadh an bheirt acu, nách nach úna ionadh do buag buadh air, ar, air ar gach droum dream eile. Ní dhin dhearna aen aon iarracht [gáire] air ar air ar eh air ar dhul ina gcoinibh. gcoinne.

Hm.

Is ea, is do, ansan ansin do, bhuel do fuaras fuair mé eh, do fuaras fuair mé eh, aistriúchán ansan ansin ó Chorcaig Chorcaigh go dtí eh, bhuel ó Thomás Mac Curtáin, taug toghadh é siúd mar, mar Árd-Mhéara ArdMhéara i gCorcaig. gCorcaigh.

Bhí aithne agat air siúd a an raibh? Ó

do bhí sean-aithne seanaithne agam air. Bhuel do tógag le chéile sing nach muar mór agus ní hé sin amháin ach do bhí Tomás féinig féin tamall dá shael shaol do bhí sé ina mhúinteoir taistil. In aenacht leatsa ab ea? Bhuel san aum céanna....

San aum am chéanna, sea....

Sea bhí sé aun. Ach níor lean sé ró-fhada, tímpeall timpeall leathbhliain nú nó mar sin agus tháine tháinig sé thar nais n-ais go muíntir muintir Suttons.

Tuigim.

An lucht an ghuail ach eh i mBl’ mBaile Áth Luain, nuair a bhíos-sa bhí mise aun. ann. Bhuel is dócha ná nach raibh an cháil ró-mhaith rómhaith orm ach eh bhíos bhí mé i Móta Gráinne Óige oíche amháin, bhíos bhí mé a ag teacht abhaile go hÁth Luain, _____ chuas chuaigh mé fé faoi dhéin na traenach agus eh bhí an oíche titithe tite agus, sat, an bhfuil a fhios agat, mé a ag fitheamh feitheamh leis a dtraein. Thá Tá sé tamall ón baile, ón mbaile. Ehh tháinig beirt Tans air ar an láirtheán láithreán chúm chugam agus dúradar dúirt siad go raibh gnó acu dhíom díom agus arsa mise "cad é an gnó atá agaibh díom?". "Neósamídna "Ineoimidne duit" arsa siad 'téanam linn' agus eh bhuaileamar síos an ardán le chéile agus thugadar amach thar geata mi mé agus dúradar dúirt siad liom ullmhúchán a dhéanamh anois, go raus raibh mé chun imeacht go dtí an sael saol eile. Do’ Ba scaurúil scanrúil é gan aen aon daut, dabht, an tuigeann tú, ach ar chuma éigin an fhaid a bhí sé ar siúl níor, níor chuir sé isteach orm, ní fheadar canathaebh cad ina thaobh é. Ach thugais thug tú na cosa leat? Air Ar a shon go raibh a... bhuel, do bhí an chuma gur thugas thug mé mo chosa liom ná go raibh an traen traein a ag teacht, chuala chuala mé fead na traenach agus bhí daoine a ag teacht ón ón ón mbaile, sin ó Móta Gráinne Óige, bhíodar a ag teacht fé faoi dhéin na traenach agus nuair a chnoiceadar chonaic siad so, seo, nuair a chnoiceadar chonaic siad mi mé is dócha i gcoinibh gcoinne an fhalla bhalla agus na na buachaillí seo os mo chóir chomhair amach do bhíodar ag liúraig liúrach agus is é an rud a dhineadar rinne siad liom nuair a cheapas cheap mé go láhaidís lámhachfaidís mi mé ná mi mé a bhuala bhualadh les leis na gunnaí.

Bataráil? Batráil?

Bataráil Batráil uafásach do thugadar dom gan aen aon daut dabht agus raibh a fhios agam cá raus raibh mé go bhfaca, gur dhúisíos dhúisigh mé is go bhfaca go raus raibh mé istig istigh sa traein. traen. Bhí sé tar éis stopa stopadh aig... ag... air ar a... air ar a, bhí oiread daoine a dul isteach, ní fheadar cé a chuir isteach mi mé ná nár cé ná nár chuir isteach mi mé ach do bhíos bhí mé aun ann agus eh bhí an fhuil ina slaedaibh slaoda liom is dócha ach do bhíoch bhíodh aithne, bhí aithne mhath mhaith agam air lucht na traenach ansan, ach do tháinig duine acu chúm chugam agus eh beirt acu do thugadar mi mé chun mi mé héin féin a ní agus rudaí mar sin agus d’inis sé dhom, dom, an fear seo, ar seisin 'más aen aon eolas duit anois é,' ar seisin 'tá Tan sa charráiste leat ach níor thuigeasa, thuig mise, an dtuigeann tú, ró-mhaith rómhaith ach do thui__ do thuig do chau-__ chu-__ do thuigeas ar shlí áirithe ach pé scéal é nuair a chuamar chó chomh fada le Áth Luain, bhí sé seo sa charráiste. Bhí sé ag cuir cur ceisteanna orm agus canathaebh cad ina thaobh gur bualag bualadh mé agus rudaí mar sin an dtuigeann tú agus an raibh aen aon buint baint agam le haen, haon, _____ gan daut dabht is dócha gur thugas-sa thug mise na freagraí do a theastaig theastaigh uaim héin féin a thúirt thabhairt do dó ach do mi d’imigh sé amach uaim agus cheapas cheap mé go... go rauthas rabhthas chun mi mé a thógaint thógáil pé scéal agus mi mé a chuir chur in áit éigin ach is é an rud a dhineas rinne mé ná sleaunú sleamhnú anuas in inead ionad dul na dhiaig dhiaidh amach do shleaunaíos shleamhnaigh mé ar an taebh taobh eile síos air ar air ar eh ar rian na traenach agus do chuas chuaigh mé thar ar nais n-ais arís san áit as a dtáinig a traein nú nó do shiúilíos shiúil mé nú nó do dhineas rinne mé iarracht ar shiúl ach níor ní dheigheas dheachaigh mé amach in ae aon chor aun ann agus eh d'eighrig d'éirigh liom dul go dtí siopa poticéara potigéara agus do dhin rinne sé sin mé bhuel mé a ghléasa ghléasadh beagán éigin.